czwartek, 2 lipca 2009

Bezpośredni skutek prawa

Zas. pierwszeństwa pr. wspólnotowego przed prawem krajowym:

  • Zas. sformułowana w orzecznictwie ETS.
  • Dot. zarówno norm traktatowych, jak i um. między. zawieranych przez Wspólnotę oraz pr. wtórnego.
  • Obejmuje wszystkie normy pr. wspólnotowego i wszystkie normy pr. krajowego, w tym normy konstytucyjne.

Zas. bezpośredniej skuteczność:

  • dot. skutków prawnych pr. wspólnotowego w prawie krajowym.
  • określana także jako bezpośrednie stosowanie lub samowykonalny charakter normy
  • oznacza, że jednostka może powołać się na uprawnienia wynikające z pr. europejskiego wprost przed sądami krajowymi.
  • sądy krajowe są odpowiedzialne za stosowanie pr. wspólnotowego i zapewnienie jego egzekwowania.

O ile bezpośrednio obowiązujące są wszystkie normy pr. europejskiego, o tyle tylko niektóre są bezpośrednio skuteczne. Warunkami samowykonalności są: jasny, precyzyjny i bezwarunkowy charakter normy, a także jej kompletność, tj. budowa i treść pozwalające na stosowanie takiej normy bez konieczności wydania jakiegokolwiek uzupełniającego aktu pr. wewnętrznego

Postanowienia, które są bezpośrednio skuteczne, wywołują skutki prawne wobec jednostek (określają ich pr. i obowiązki), jednak i organów krajowych bez konieczności uchwalania dodatkowego aktu prawnego. Podstawowe znaczenie dla reguły bezpośredniej skuteczności ma orzecznictwo ETS, w szczególności tzw. sprawa van Gend & Loos; w wyroku tym Trybunał stwierdził, że pr. podmiotowe obywateli mogą wynikać nie tylko z wyraźnego postanowienia Traktatu, lecz także z obowiązków jakie Traktat bezspornie nakłada na jednostki, państwa członkowskie czy organy wspólnotowe.

Zgodnie z wskazywanymi przez ETS oraz w piśmiennictwie przesłankami, bezpośredni skutek wywołują te przepisy pr. wspólnotowego, które:

są jasne i precyzyjne;

są bezwarunkowe;

jeżeli podlegają wykonaniu przez państwa członkowskie lub instytucje Wspólnoty, to nie przyznają tym podmiotom kompetencji do działania na zasadzie uznania lub władzy dyskrecjonalnej.

Uwzględniając powyższe przesłanki (tzw. test van Gend & Loos), przyjmuje się, że postanowienia są bezpośrednio skuteczne, gdy ich realizacja nie jest uzależniona od żadnych dalszych warunków i z powodu swojej precyzyjnej treści nie wymagają dalszego skonkretyzowania. ETS przypisał charakter bezpośredniej skuteczności całemu rzędowi przepisów traktatowych (np. art. 25 TWE – dot. zakazu stosowania ceł przywozowych, wywozowych lub opłat o skutku równoważnym, art. 90 TWE – dot. zakazu dyskryminacji podatkowej produktów wspólnotowych innych niż krajowe, art. 141 TWE – wprowadzający zasadę równości wynagrodzeń mężczyzn i kobiet za taką samą pracę).

Pierwszeństwo pr. wspólnotowego przed prawem krajowym

Zas. ta została sformułowana w orzecznictwie ETS. Dot. zarówno norm traktatowych, jak i umów międzynarodowych zawieranych przez Wspólnotę oraz pr. wtórnego. Obejmuje wszystkie normy pr. wspólnotowego i wszystkie normy pr. krajowego, w tym normy konstytucyjne.
Orzeczeniu w sprawie Internationale HandelsgesellschaftTrybunał musiał wypowiedzieć się na temat stosunku rozporządzenia wspólnotowego nr 120/67 do konstytucji RFN. ETS orzekł, że ważność środków prawnych podejmowanych przez Wspólnotę może być oceniana wyłącznie w świetle pr. wspólnotowego. Nie można podważać skuteczności pr. wspólnotowego poprzez powołanie się na ewentualną sprzeczność normy wspólnotowej z konstytucją. Z drugiej strony, Trybunał podkreślił, że ochrona praw fundamentalnych jest wymogiem pr. wspólnotowego, ponieważ pr. te należą do wspólnego dziedzictwa konstytucyjnego państw członkowskich. Tym samym należy przyjąć, że Wspólnota wprowadzając określone rozwiązania prawne nie miała zamiaru naruszenia praw fundamentalnych. W każdym razie najważniejsza konkluzja tego orzeczenia stanowi, że normy wspólnotowe bez względu na ich źródło formalne zawsze mają pierwszeństwo przed normami krajowymi, w tym również przed normami konstytucyjnymi.
Skutki prawne tej zas. określił Trybunał luksemburski kilka lat później w orzeczeniu w sprawie Simmenthal. Sędziowie stwierdzili, że z zas. pierwszeństwa pr. wspólnotowego przed prawem krajowym wynika, że norma wewnętrzna niezgodna ze wspólnotową automatycznie nie może być stosowana. Kompetencja do stwierdzenia takiej sytuacji przysługuje każdemu sędziemu krajowemu stosującemu pr. wspólnotowe. Co więcej, zas. ta odnosi się również do ewentualnych nowych środków ustawodawczych wprowadzonych przez państwo członkowskie w dziedzinie zastrzeżonej dla pr. wspólnotowego. Orzeczenie to podkreśla również olbrzymie zaufanie do sędziów, którzy otrzymali władzę niestosowania pr. krajowego. W dalszym orzecznictwie ETS podkreślił, że zapewnienie pełnej skuteczności pr. wspólnotowego wymaga, by sędzia krajowy zawiesił w razie wątpliwości stosowanie normy krajowej, nawet jeżeli system pr. wewnętrznego nie zawiera normy, która by mu na to pozwalała. Możliwość taka jest istotna również ze względu na konieczność wykonania orzeczenia prejudycjalnego.

Orzeczenie w sprawie T. Kreil dotyczyło sytuacji, w której konfliktu pomiędzy normą konstytucyjną a normą wspólnotową nie udało się wyeliminować w drodze wykładni. RFN w efekcie musiała zmienić konstytucję. Zmiana konstytucji ze względu na wymogi pr. wspólnotowego nie jest zresztą niczym nadzwyczajnym w praktyce wielu państw członkowskich, w tym Niemiec i Francji.
Opisane wyżej podejście ETS dotyczy perspektywy wspólnotowej. Tymczasem stanowisko państw członkowskich, a zwłaszcza ich najwyższych organów sądowych, może być całkowicie odmienne. Poszczególne sądy konstytucyjne bądź sądy najwyższe, spełniające podobną funkcję w niektórych państwach, wielokrotnie w różnych sytuacjach podkreślały, że zachowują sobie kompetencję do badania zgodności pr. wspólnotowego z konstytucjami. Jednocześnie jednak nigdy dotąd nie zdarzyło się, by którykolwiek z tych organów sądowych orzekł, że norma wspólnotowa jest sprzeczna z prawem krajowym i w związku z tym nie może być stosowana. Wyjątkowy charakter miały orzeczenia polskiego TK i niemieckiego FTK w sprawie europejskiego nakazu aresztowania, w których oba trybunały zakwestionowały sposób wdrożenia decyzji ramowej do pr. krajowego. Ustawodawstwo to dotyczyło jednak nie pr. wspólnotowego, lecz unijnego (współpracy w sprawach karnych).

Linki sponsorowane

KANCELARIA PRAWNA
ul. Grunwaldzka 38A/6, Poznań

tel. (061) 86-888-48

info@matysiak-kancelaria.pl

www.matysiak-kancelaria.pl